भारी वर्षाबाट ३२ जलविद्युत आयोजना प्रभावित — इलाममा सबैभन्दा बढी क्षति
Author
NEPSE TRADING
असोज १७ देखि १९ गतेसम्मको अविरल वर्षाले देशभरका जलविद्युत आयोजना प्रभावित पारेका छन्। ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था इप्पान (IPPAN) का अनुसार, हालसम्म संकलित प्रारम्भिक विवरणअनुसार १० जिल्लामा ३२ वटा जलविद्युत आयोजना क्षतिग्रस्त भएका छन्।
क्षतिग्रस्त आयोजना र क्षमता
इप्पानका अनुसार, सञ्चालनमा रहेका १८० मेगावाट क्षमताका १७ आयोजना र निर्माणाधीन अवस्थामा रहेका ३३८ मेगावाट क्षमताका १५ आयोजना बाढीपहिरोबाट प्रभावित भएका हुन्। यससँगै बीमा कम्पनीहरूको दायित्व समेत बढ्ने देखिएको छ। हालैको जेन–जी आन्दोलनका क्रममा भएको २३ अर्बभन्दा बढी बीमा दाबीपछि, अब जलविद्युत र अन्य क्षेत्रमा थप क्षतिपूर्तिको दाबी आउने निश्चित भएको छ।
समयमै पूर्वतयारीले मानविय क्षति घट्यो
इप्पानका अध्यक्ष गणेश कार्कीका अनुसार, यस वर्ष जल तथा मौसम विज्ञान विभागसँगको सहकार्यमा बाढीको पूर्वसूचना प्रणाली प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन गरिएको थियो। यसले मानवीय क्षति हुन नदिएको र गत वर्षको तुलनामा भौतिक क्षति पनि तुलनात्मक रूपमा कम भएको उनले बताए।
इलाममा सबैभन्दा बढी प्रभाव — १५ आयोजना बन्द
सञ्चालनमा रहेका १७ मध्ये १५ आयोजना इलाममा रहेका छन्, र ती सबै प्रभावित भएका छन्। इलामका प्रभावित प्रमुख आयोजनाहरू यस प्रकार छन्ः
माईखोला (४.५ मेगावाट)
माईखोला क्यासकेड (८ मेगावाट)
सानिमा माई (२२ मेगावाट)
माई क्यासकेड (७ मेगावाट)
सुपर माई (७.८ मेगावाट)
सुपर माई ए (९.६ मेगावाट)
सुपर माई ए क्यासकेड (३ मेगावाट)
जोगमाई खोला (७.६ मेगावाट)
जोगमाई क्यासकेड (५.२ मेगावाट)
तल्लो जोगमाई (६.२ मेगावाट)
माईबेनी (९.५ मेगावाट)
माथिल्लो माई (९.९ मेगावाट)
माई सी क्यासकेड (५.१ मेगावाट)
पुवा २ (४.९६ मेगावाट)
अपर पुवा १ (३ मेगावाट)
इलामबाहेक पाँचथरको हेवाखोला (१४.९ मेगावाट) र लिखु–४ (५२.४ मेगावाट) पनि प्रभावित भएका छन्। हाल लिखु ४ बाहेक सबै आयोजनाको उत्पादन बन्द छ।
निर्माणाधीन आयोजना — पहुँचमार्गमा ठूलो क्षति
निर्माणाधीन १५ आयोजनामध्ये अधिकांशमा पहुँचमार्ग (access road) बाढीपहिरोले बगाएको इप्पानले जनाएको छ।
मनाङको दाना खोला (४९.९५ मेगावाट) को १२ किमी सडक धेरै ठाउँमा बगेको छ।
इलामको सिद्धिखोला (१० मेगावाट) व्यवसायिक उत्पादनमा जानु अघि नै क्षतिग्रस्त भएको छ।
पाँचथरको सभाखोला बी (२१.५ मेगावाट) र हेवाखोला (९.९ मेगावाट) का निर्माण सामाग्री बगाएका छन्।
सिन्धुपाल्चोकमा रहेका ब्रम्हायणी (३६.५१ मेगावाट), माथिल्लो ब्रम्हायणी (१५.१५ मेगावाट), बलेफी (४० मेगावाट) र तल्लो बलेफी (२२.५ मेगावाट) का सडक बाढीले बगाएको छ।
अन्य प्रभावित आयोजना: रसुवाको लाङटाङ खोला (२० मेगावाट), भोजपुरको इर्खुवा खोला बी (१५.५ मेगावाट), म्याग्दीको माथिल्लो ठूलो खोला (२२.५ मेगावाट), लमजुङको हिडी खोला (६.८२ मेगावाट), रामेछापको खिम्ति–२ (४८.८ मेगावाट), धादिङको गसाली खोला (४.५ मेगावाट)।
यी आयोजनाहरूको उत्पादन समय कहिलेसम्म ढिलो हुन्छ भन्ने अझै निश्चित छैन, किनभने धेरै स्थानमा बाटो अवरुद्ध छ।
बीमा र ऊर्जा सुरक्षामाथि प्रश्न
बाढीले जलविद्युत आयोजनामा परेको यो क्षतिले नेपालको ऊर्जा सुरक्षा र बीमा प्रणाली दुवैमा चुनौती थपेको छ।
इन्श्योरेन्स कम्पनीहरूमा थप बीमा दाबी आउने निश्चित छ।
बाढी पहिरोको जोखिम मूल्याङ्कन र बीमा कभरमा सुधारको आवश्यकता स्पष्ट भएको छ।
जलविद्युत आयोजनाहरूको दीगो सञ्चालनका लागि पूर्वसूचना प्रणाली, संरचनागत मजबुती र आपतकालीन पुनर्स्थापना योजना अनिवार्य रूपमा विस्तार गर्नुपर्ने देखिएको छ।
यस वर्षको बाढीले फेरि प्रमाणित गर्यो कि नेपालका जलविद्युत आयोजना अझै पनि प्राकृतिक विपत्तिप्रति अत्यधिक संवेदनशील छन्।
तर इप्पान र विभागबीचको सहकार्यले मानवीय क्षति कम हुन सघाएको सकारात्मक पक्ष हो।
दीगो समाधानका लागि सरकारले जलविद्युत परियोजनाहरूमा जलवायु जोखिम मूल्याङ्कन, बीमा सुधार र आपत व्यवस्थापन नीति अबिलम्ब कार्यान्वयन गर्नुपर्ने आवश्यक देखिन्छ।
