शिक्षित युवा स्वरोजगार कर्जा : ३६ लाख रुपैयाँ वितरण, ७५ जना युवाहरूले लिए कर्जा

नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको तथ्यांक अनुसार २०८२ सालको बैशाख मसान्तसम्म देशभरका बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले शिक्षित युवा स्वरोजगार कर्जा योजना अन्तर्गत कुल ३६ लाख २२ हजार रुपैयाँ (रु ३६,२२३ हजार) कर्जा स्वीकृत गरेका छन्। यस योजनामा हालसम्म ७५ जना शिक्षित बेरोजगार युवाहरूले कर्जा लिएका छन्। योजना विशेषगरी स्वरोजगार तथा साना उद्यम स्थापना गर्न चाहने युवालाई लक्षित गरी ल्याइएको हो।

यस योजनाअन्तर्गत ‘क’ वर्गका बैंकहरू अग्रणी देखिएका छन्, जसले ६६ जना युवालाई ३० लाख ३२ हजार रुपैयाँ कर्जा उपलब्ध गराएका छन्। सो मध्ये १० लाख ५९ हजार रुपैयाँ फिर्ता आउन बाँकी छ। यस्तै, ‘ख’ वर्गका बैंकहरूले ९ जनालाई ५ लाख ९० हजार रुपैयाँ कर्जा दिएका छन्, जसमा ९७४ हजार रुपैयाँ बाँकी रहेको छ। ‘ग’ र ‘घ’ वर्गका बैंक तथा वित्तीय संस्थाले यो योजनामा कुनै सहभागिता जनाएका छैनन्।

कुल कर्जा वितरणमध्ये ११ लाख ५६ हजार रुपैयाँ हालसम्म फिर्ता भइसकेको छैन, जुन कुल स्वीकृत कर्जाको झण्डै ३२ प्रतिशत हो। यो अनुपात एकातर्फ सम्भावित जोखिमको संकेत हो भने अर्कोतर्फ समयमै फिर्ती भइरहेको देखिन्छ, जसले योजना अपेक्षाकृत सफल हुँदै गएको बुझिन्छ।

यस योजनाको उद्देश्य शिक्षित युवाहरूलाई बैंकिङ प्रणालीमा समावेश गर्दै स्वरोजगारमा जोड दिने हो। सामान्यतः कर्जाको आकार ४–५ लाख रुपैयाँ को आसपास रहन्छ, जुन ग्रामीण र अर्धशहरी क्षेत्रमा साना व्यवसाय सुरु गर्न पर्याप्त पूँजी हो। कर्जा बिना धितो र ब्याज अनुदानमा दिइने भएकाले योजनाले सुरुवाती उद्यमशीलता बढाउने क्षमता राख्छ।

तर, योजनाको प्रभावकारीता अझै बढाउन केही समस्या र चुनौतीहरूमाथि ध्यान दिन जरुरी छ। पहिलो, धेरै युवाहरूले योजनाबारे जानकारी नपाएका हुन सक्छन्। दोस्रो, व्यवसायिक योजना बनाउने सीपको अभावले गर्दा योग्य युवाहरूले पनि आवेदन गर्न सक्दैनन्। तेस्रो, कर्जा लिएपछि पनि प्राविधिक परामर्श र पछिल्लो सहायताको अभावले व्यवसाय सञ्चालनमा समस्या आउने देखिन्छ।

यो योजनालाई प्रभावकारी बनाउनका लागि सरकारले निम्न सुधारहरू गर्नुपर्ने देखिन्छ —

१. स्थानीय सरकार, वडाकार्यालय र युवासंघमार्फत जानकारी अभियान सञ्चालन गर्नु।
२. कर्जा सँगै व्यवसायिक तालिम, परामर्श सेवा र सहजीकरण गरिनु।
३. ‘ग’ र ‘घ’ वर्गका संस्थाहरूलाई पनि सहभागी गराउँदै ग्रामीण पहुँच विस्तार गर्नु।
४. कर्जा फिर्तीमा सहुलियतसहित ट्र्याकिङ प्रणाली निर्माण गर्नु।
५. सफल उदाहरणहरू प्रचार–प्रसार गरेर युवालाई आत्मविश्वास दिलाउनु।

शिक्षित युवा स्वरोजगार कर्जा योजना हालको अवस्था अनुसार सानो आकारको भए पनि यसले दीर्घकालमा रोजगारी सिर्जना र उद्यमशीलता प्रवर्द्धन गर्न ठूलो योगदान गर्न सक्छ। नीतिगत स्पष्टता, स्थानीय सहकार्य र सशक्त निगरानी प्रणालीमार्फत यसको प्रभावकारिता थप सुदृढ गर्न सकिन्छ। यदि सहि ढंगले व्यवस्थापन गरियो भने यो योजना समावेशी आर्थिक विकासको मेरुदण्ड बन्ने सम्भावना छ।