नेपालको मुद्रास्फीति १.८७ प्रतिशतमा, गैर–खाद्य वस्तु र सेवामा बढी वृद्धि

काठमाडौं, असोज २९, २०८२ (NepseTrading आर्थिक डेस्क) —
नेपालको उपभोक्ता मूल्य सूचकांक (CPI) अनुसार देशको वार्षिक मुद्रास्फीति भदौ महिनामा १.८७ प्रतिशत पुगेको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकद्वारा प्रकाशित National Consumer Price Index (NCPI) ले देखाउँछ कि भदौ (सेप्टेम्बर) महिनाको तुलनामा अघिल्लो वर्षको सोही महिनाभन्दा मूल्यवृद्धि दर मध्यम तर स्थिर रूपमा बढ्दै गएको छ।
सामान्यतया मूल्यवृद्धि घट्ने क्रममा रहे पनि गैर–खाद्य वस्तु र सेवामा अझै पनि उच्च दरको वृद्धि देखिएको छ, जसले समग्र जीवन खर्चमा निरन्तर दबाब सिर्जना गरिरहेको छ।

२०८२/८३ को भदौ महिनामा उपभोक्ता मूल्य सूचकांक १०५.७४ अंकमा पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको सोही महिनाको १०३.८० अंक भन्दा १.८७ प्रतिशत बढी हो।
यो सँगै अघिल्लो महिनाको (साउन) तुलनामा सूचकांक ०.७४ प्रतिशतले बढेको छ।
विश्लेषकहरूका अनुसार नेपालमा अहिले “उच्च मुद्रास्फीति” भन्दा बढी “स्थायी मूल्य दबाब” को अवस्था देखिएको छ — जसको मुख्य कारण सेवा र गैर–खाद्य क्षेत्रमा मूल्य वृद्धि हो।

कुल सूचकांकमा खाद्य र पेय पदार्थ समूहको वजन ३५.४९ प्रतिशत रहेको छ।
यस समूहको सूचकांक भदौमा १०४.९० अंकमा पुगेको छ, जसमा मासिक वृद्धि दर १.४३ प्रतिशत रहेको छ।
तर यसको विपरीत गैर–खाद्य र सेवा समूह, जसको वजन ६४.५१ प्रतिशत छ, १०६.२१ अंकमा पुगेको छ, जुन ३.७ प्रतिशत वार्षिक वृद्धि दर्शाउँछ।
यसले संकेत गर्छ कि अब मुद्रास्फीति केवल खाद्य वस्तुमा सीमित छैन, बरु शिक्षा, आवास, स्वास्थ्य, कपडा, यातायात र व्यक्तिगत सेवामा बढ्दो मूल्यले समग्र खर्च बढाइरहेको छ।

राष्ट्रिय तथ्यांक अनुसार शिक्षा शुल्कमा ७.६७ प्रतिशत,
व्यक्तिगत तथा विविध सेवामा ११.७७ प्रतिशत,
कपडा र जुत्ताचप्पलमा ६.२९ प्रतिशत,
र रेस्टुरेन्ट तथा होटेल सेवामा ३.८८ प्रतिशत वृद्धि भएको छ।
यस्तै दाल र दलहनमा १०.८ प्रतिशत, र घिउ–तेलमा ११ प्रतिशत सम्म मूल्यवृद्धि देखिएको छ।
तर तरकारीको मूल्य भने १२.७ प्रतिशतले घटेको छ, जसले खाद्य मुद्रास्फीति केही हदसम्म नियन्त्रणमा ल्याएको देखाउँछ।

अर्थशास्त्रीहरूका अनुसार सेवा क्षेत्रको बढ्दो लागत, निजी विद्यालय शुल्क, श्रम मूल्यवृद्धि, र आयातमा निर्भरता नै हालको मूल्यवृद्धिको मुख्य कारण बनेका छन्।
रुपैयाँ कमजोर हुँदा र भारतमा समेत मूल्यवृद्धि दर उच्च रहेकाले नेपालमा पनि आयातित मुद्रास्फीति (Imported Inflation) को प्रभाव बढ्दै गएको छ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार हालको मूल्यवृद्धि दर नियन्त्रित सीमा भित्र भए पनि संरचनात्मक दबाब बढ्दै गएको छ।
सेवा क्षेत्रमा मूल्यवृद्धि लामो अवधिसम्म कायम रहने संकेत देखिँदैछ, जसलाई मौद्रिक नीतिबाट मात्रै नियन्त्रण गर्न कठिन हुने विशेषज्ञहरू बताउँछन्।
नेपाल राष्ट्र बैंकले सम्भवत: आगामी तिमाहीमा सावधानीपूर्ण मौद्रिक नीति अपनाउने संकेत दिएको छ — जसले मूल्य स्थिरता र ऋण विस्तारबीच सन्तुलन कायम गर्न खोज्नेछ।

आर्थिक विश्लेषकहरूले भन्छन् —
“नेपालको मुद्रास्फीति अब केवल बजारमा तरकारी र चामलको मूल्य होइन, विद्यालय, यातायात, स्वास्थ्य, र निजी सेवाको मूल्यवृद्धि बनेको छ।
यो दीर्घकालीन र संरचनात्मक मुद्रास्फीति हो जसले मध्यम वर्ग र स्थिर आम्दानी हुने वर्गमा बढी असर पार्नेछ।”

भदौ महिनाको नतिजाले देखाउँछ कि नेपालमा हाल मूल्यवृद्धि दर मध्यम छ, तर गैर–खाद्य वस्तु र सेवामा स्थायी वृद्धि देखिएको छ।
खाद्य वस्तुमा अस्थायी राहत भए पनि, शिक्षादेखि स्वास्थ्य र आवाससम्मका खर्च बढ्दै गएकाले उपभोक्ताको कुल जीवन खर्च अझै भारी नै छ।
यदि आयात मूल्य, इन्धन लागत, वा रूपैयाँको दर फेरि कमजोर भयो भने, मुद्रास्फीति फेरि तीव्र रूपमा बढ्ने जोखिम कायम नै रहनेछ।