वाणिज्य बैंकहरूको मुद्दति ब्याजदरमा सामान्य गिरावट — ऋण प्रवाह सुस्त हुँदा ब्याजदर घट्दै

नेपाली वाणिज्य बैंकहरूले व्यक्तिगत मुद्दति निक्षेपमा दिने ब्याजदर २०८२ सालको जेठ महिनामा औसतमा ५.९४ प्रतिशत कायम गरेका छन्। अघिल्लो महिना अर्थात् वैशाखमा यो दर ५.९८ प्रतिशत थियो। यद्यपि यो सानो गिरावट हो, तर यसले मुलुकको बैंकिङ प्रणालीमा गहिरो संकेत दिइरहेको छ — अत्यधिक तरलता, कमजोर कर्जा प्रवाह, र नीतिगत अवरोधहरू।

ब्याजदरमा ०.०४ प्रतिशत बिन्दुको गिरावट देखिएको छ। यो गिरावट खासै ठूलो नभए पनि यसले बैंकहरू ब्याज घटाउने क्रममै रहेको सन्देश दिन्छ। ब्याजदर घटाउने यो ट्रेन्ड पछिल्लो केही महिनादेखि नै चलिरहेको छ, जुन बैंकहरूको आन्तरिक तरलता व्यवस्थापन र नीति अनुकूलनसँग सम्बन्धित छ।

२० वटा प्रमुख वाणिज्य बैंकहरूको विश्लेषण गर्दा:

• ३ वटा बैंकले ब्याजदर घटाएका छन्।

• १४ वटा बैंकले वैशाखकै दरलाई यथावत राखेका छन्।

• ३ वटा बैंकले ब्याजदर बढाएका छन्।

ब्याजदर घटाउनेमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंक सबैभन्दा अगाडि रहेको छ, जसले ६.५० प्रतिशतबाट एकैपटक ५.५० प्रतिशतमा ल्याएको हो। यो पूर्ण १ प्रतिशतको गिरावट हो — हालसम्मकै सबैभन्दा ठूलो।

ब्याजदर वृद्धि गर्ने बैंकहरूमा सनिमा बैंक प्रमुख देखिएको छ। यसले ५.९५ प्रतिशतबाट ६.३३ प्रतिशत मा पुर्‍याएको छ। यसबाहेक नेपाल बैंकले पनि ब्याजदर ५.१५ प्रतिशतबाट ५.४५ प्रतिशत मा बढाएको छ। एभरेस्ट बैंकले सानो वृद्धीसहित ६.६१ बाट ६.६४ प्रतिशत बनाएको छ।

उता, NIC Asia Bank, NMB Bank, Prime Commercial Bank, Standard Chartered Bank, Global IME Bank लगायत १४ वटा बैंकले ब्याजदर यथावत राखेका छन्। यी बैंकहरू सम्भवतः आफ्नो तरलता अवस्था सन्तुलनमा भएको देख्दै ब्याजदर स्थिर राख्न उचित ठानिरहेका छन्।

हाल नेपाली बैंकिङ प्रणालीमा अत्यधिक तरलता (excess liquidity) छ। निक्षेप थपिँदै गएको छ, तर ऋण प्रवाह भने कमजोर अवस्थामा छ। नयाँ कर्जा प्रवाह गर्न कठिन भएको बैंकहरू बताउँछन्, जसमा नियामक कडाइ, नीतिगत अस्पष्टता र समग्र आर्थिक वातावरण जिम्मेवार छन्।

जब ऋण प्रवाह घट्छ, बैंकहरूलाई थप निक्षेप आवश्यक पर्दैन। यस्तो अवस्थामा उच्च ब्याजदर दिँदा ब्याज खर्च (interest cost) बढ्छ, जुन उनीहरूको मुनाफामाथि असर पार्न सक्छ। त्यसैले बैंकहरू ब्याजदर घटाएर "cost of fund" कम गर्न प्रयासरत देखिन्छन्।

मुद्दति निक्षेपमा ब्याजदर घट्दा बेस रेट (base rate) पनि घट्नेछ। बेस रेट घटेपछि बैंकहरूले दिने कर्जाको ब्याजदर पनि घट्न सक्छ, जसले बजारमा ऋण लिन चाहनेहरूलाई राहत मिल्ने सम्भावना हुन्छ।

यद्यपि, यदि कर्जाको माग आफैं कमजोर रहिरह्यो भने, ब्याजदर घटाएर मात्र बैंकहरूले कारोवारमा सुधार गर्न सक्दैनन्। यसले दीर्घकालीन रूपमा बैंकहरूको नाफा घटाउने जोखिम पनि ल्याउन सक्छ।

ब्याजदर घटाउने यो सानो अंकको फेरबदलले नेपाली बैंकिङ प्रणालीमा गहिरो आर्थिक समस्या देखाइरहेको छ। जबसम्म कर्जा प्रवाह र लगानी वातावरण पुनर्जीवित हुँदैन, ब्याजदर घटाउने रणनीति एक प्रकारको "cost control" मात्र हो, विकासको संकेत होइन।

औसत ब्याजदर (जेठ): ५.९४%

औसत ब्याजदर (वैशाख): ५.९८%

सबैभन्दा धेरै घटाउने बैंक: नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंक (-१.००%)

सबैभन्दा धेरै बढाउने बैंक: सनिमा बैंक (+०.३८%)

१४ बैंकको ब्याजदर यथावत