निर्यात मूल्य घट्दा व्यापारको सर्त कमजोर, आयात मूल्य बढ्दो

काठमाडौं । आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को पहिलो चार महिना (२०८२ कात्तिकसम्म) को तथ्याङ्कले नेपालको वैदेशिक व्यापारमा मूल्यगत दबाब देखाएको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको भन्सार तथ्याङ्कमा आधारित विवरणअनुसार निर्यात र आयात दुवैको मूल्य सूचकाङ्कमा फरक–फरक दिशा देखिएको छ, जसले व्यापार सन्तुलनमा थप चुनौती उत्पन्न गरेको संकेत गर्दछ।

वार्षिक विन्दुगत आधारमा २०८२ कात्तिक महिनामा निर्यातको एकाइ मूल्य सूचकाङ्क १.२ प्रतिशतले घटेको छ। यसको अर्थ निर्यात हुने वस्तुहरू अघिल्लो वर्षको तुलनामा सस्तो मूल्यमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा बिक्री भएको देखिन्छ। निर्यात मूल्य घट्नुले निर्यात आम्दानीमा अपेक्षाभन्दा कम वृद्धि हुने जोखिम बढाएको विश्लेषकहरूको भनाइ छ।

उता, सोही अवधिमा आयात मूल्य सूचकाङ्क १.५ प्रतिशतले बढेको छ। आयातित वस्तुको मूल्य बढ्दा उपभोक्ता तथा उद्योग दुवैमा लागत दबाब बढ्ने देखिन्छ। विशेषगरी कच्चा पदार्थ, इन्धन र उपभोग्य वस्तुको आयात महँगो बन्दै जाँदा विदेशी मुद्रा भुक्तानीमा समेत दबाब पर्ने संकेत देखिएको छ।

निर्यात मूल्य घट्नु र आयात मूल्य बढ्नुका कारण २०८२ कात्तिक महिनामा व्यापारको सर्त (Terms of Trade) २.६ प्रतिशतले घटेको छ। व्यापारको सर्त घट्नुको अर्थ एउटै मात्राको आयात गर्न अघिल्लो वर्षको तुलनामा बढी निर्यात गर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना हुनु हो, जसले देशको वैदेशिक व्यापार स्थिति कमजोर बनाउँछ।

अर्थविद्हरूका अनुसार व्यापारको सर्तमा आएको गिरावट दीर्घकालीन रूपमा अर्थतन्त्रका लागि चुनौतीपूर्ण हुन सक्छ। निर्यात वस्तुको मूल्य अभिवृद्धि गर्न नसक्दा र आयातमा निर्भरता उच्च रहँदा बाह्य क्षेत्र सन्तुलनमा दबाब कायमै रहने उनीहरूको विश्लेषण छ।

समग्रमा, पछिल्लो तथ्याङ्कले निर्यातको परिमाण बढ्दै गए पनि मूल्य पक्ष कमजोर रहेको देखाउँछ। विज्ञहरू निर्यातको मात्र होइन, गुणस्तर र मूल्य अभिवृद्धिमा केन्द्रित नीति आवश्यक रहेको बताउँछन्, जसले व्यापारको सर्त सुधार गर्न र वैदेशिक व्यापारलाई दिगो बनाउन मद्दत पुर्‍याउनेछ।