विनिमय सञ्चितिमा ऐतिहासिक वृद्धिः मध्य-चैत २०८१ सम्ममा २४ खर्ब नाघ्यो

नेपालले पछिल्ला वर्षहरूमा आफ्नो बाह्य आर्थिक स्थायित्वमा उल्लेखनीय सुधार देखाएको छ, जसको प्रमुख प्रमाण विदेशी विनिमय सञ्चितिमा लगातार भइरहेको वृद्धि हो । नेपाल राष्ट्र बैंकले प्रकाशित गरेको तथ्यांक अनुसार, आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को मध्य-चैतसम्म कुल विदेशी विनिमय सञ्चिति ऐतिहासिक रूपमा २४ खर्ब २६ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यो रकम १९ खर्ब ११ अर्ब रुपैयाँ मात्र थियो । एकै वर्षको अवधिमा ५ खर्ब १५ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी वृद्धिले विप्रेषणको उच्च प्रवाह, आयातमा कम दबाब, र सावधानीपूर्वक विनिमय व्यवस्थापन नीतिको सफलता देखाउँछ ।

अमेरिकी डलरमा हेर्दा पनि सञ्चिति उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ । मध्य-चैत २०८१ मा कुल सञ्चिति १७.६३ अर्ब अमेरिकी डलर पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको १४.३६ अर्ब डलरको तुलनामा लगभग ३.३ अर्ब डलरले वृद्धि हो । यो वृद्धिले नेपालको भुक्तानी सन्तुलनमा सुधार, विदेशी लगानीकर्ताको भरोसा, र समग्र अर्थतन्त्रमा पुनःस्थापनाको संकेत गर्दछ । महामारी अघिको २०१९/२० को ११.६५ अर्ब डलरको सञ्चितिसँग तुलना गर्दा अहिलेको वृद्धि निकै उत्साहजनक छ ।

वर्षगत रूपमा हेर्दा, आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा सञ्चितिमा गिरावट आएको थियो, जब सञ्चिति रुपैंयामा घटेर १२ खर्ब १५ अर्ब र डलरमा ९.५१ अर्बमा झरेको थियो । यसको प्रमुख कारण उच्च आयात बिल र सुस्त विप्रेषण प्रवाह थियो । तर २०७९/८० बाट पुनः सुधारको क्रम सुरु भयो, जब नीतिगत सुधार र आयात नियन्त्रणसँगै सञ्चिति क्रमशः १५.३९ खर्ब रुपैयाँ र ११.७१ अर्ब डलरमा पुगेको हो ।

२०८०/८१ मा सञ्चिति झनै उच्च हुँदै २०.४१ खर्ब रुपैयाँ पुग्यो र त्यसपछि मध्य-चैतमा यो केही घटेर १९.११ खर्बमा झरेको देखिन्छ । सम्भवत: आयात भुक्तानी वा ऋण चुक्ता जस्ता कारणहरूले गर्दा अस्थायी गिरावट आएको हो । तर २०८१/८२ मा यो पुनः बढेर हालसम्मकै उच्च विन्दुमा पुगेको छ ।

यो तथ्यांकले नेपालको बाह्य क्षेत्र सुदृढ र स्थिर हुँदै गएको संकेत गर्दछ । विदेशी विनिमय सञ्चितिको वृद्धि बाह्य झट्काबाट जोगिन, आवश्यक आयातलाई सहज बनाउने, र विदेशी ऋण तिर्ने क्षमतालाई बढाउने दिशामा सकारात्मक सूचक हो । मौद्रिक नीति, विप्रेषण, पर्यटन र सेवा क्षेत्रको सुदृढताले यस्तो उपलब्धि सम्भव भएको हो ।