नेपालमा सोयाबिन तेल बन्यो सबैभन्दा ठूलो निर्यात वस्तु

चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को पहिलो नौ महिनामा नेपालका प्रमुख निर्यात वस्तुहरूमा उल्लेखनीय परिवर्तन देखिएको छ। “प्रमुख वस्तुहरूको निर्यात” शीर्षकको तालिका अनुसार, केही वस्तुहरूको निर्यातमा तीव्र वृद्धि देखिएको छ भने केही परम्परागत वस्तुहरूमा गिरावट आएको छ।

सबैभन्दा चकित पार्ने तथ्य सोयाबिन तेलको निर्यात हो, जुन अघिल्लो वर्षको ८२८.८८ मिलियन रुपैयाँबाट उफ्रिएर यस वर्ष ६२,७८१.९१ मिलियन रुपैयाँ पुगेको छ। यो ७,४७७ प्रतिशतभन्दा बढीको वृद्धि हो। यो ऐतिहासिक वृद्धिले नेपालको निर्यात ढाँचामा ठूलो फेरबदल आएको देखाउँछ, जुन सम्भवतः अन्तर्राष्ट्रिय बजारको माग, प्रतिस्पर्धी मूल्य वा नयाँ व्यापार सम्झौताले प्रेरित गरेको हुन सक्छ।

त्यस्तै, पोलिस्टर धागो तथा सूता को निर्यात ८,२५०.७५ मिलियन रुपैयाँबाट बढेर ९,९१०.६६ मिलियन रुपैयाँ पुगेको छ। ऊनको कार्पेट, जुन नेपालको परम्परागत निर्यात वस्तु हो, पनि ७,८१६.४५ मिलियन रुपैयाँबाट बढेर ८,०९४.१२ मिलियन रुपैयाँ पुगेको छ, जसले यसको निरन्तर अन्तर्राष्ट्रिय माग देखाउँछ।

तर, जस्तापाता को निर्यात ८,५७५.२८ मिलियन रुपैयाँबाट घटेर ७,४४१.५६ मिलियनमा झरेको छ भने अलैंची को निर्यात पनि अलिकति घटेर ६,२८३.१४ बाट ६,२५१.२६ मिलियन रुपैयाँमा झरेको छ। अर्कोतर्फ, जुटका सामान र पार्टिकल बोर्ड को निर्यातमा वृद्धि भएको छ—५,९०४.८२ र ५,९३१.८४ मिलियन रुपैयाँसम्म।

एकातिर रेडिमेड गार्मेन्ट्स को निर्यात ४,७४९.४५ मिलियन रुपैयाँबाट घटेर ४,२५८.५९ मिलियन रुपैयाँमा झरेको छ, जसले यस क्षेत्रमा चुनौतिहरू देखाउँछ। अर्कातर्फ, चिया को निर्यात २५३१.३१ मिलियन रुपैयाँबाट बढेर ३५६१.०७ मिलियन पुगेको छ, जुन सकारात्मक संकेत हो।

पाम तेल, जसले विगतमा ठूलो निर्यात मूल्य ल्याएको थियो, यो वर्ष ५७१४.३७ बाट घटेर १८३७.७४ मिलियन रुपैयाँमा झरेको छ। यसमा सम्भवतः अन्तर्राष्ट्रिय बजारको नीतिगत परिवर्तन वा प्रतिस्पर्धाबाट असर परेको हो।

अन्य महत्वपूर्ण तथ्यहरू:

• तेलका खोले २१६१.०३ बाट बढेर २७०६.६० मिलियन पुगेको छ।

• पास्मिना, टेक्सटाइल, रोजिन, जूता चप्पल, र नुडल्स को निर्यातमा पनि सुधार देखिएको छ।

• यद्यपि, जडीबुटी, आयुर्वेदिक औषधि र संगीत वाद्ययन्त्र जस्ता वस्तुहरूमा केही कमी देखिएको छ।

नेपालले परम्परागत निर्यात वस्तुहरू जस्तै गार्मेन्ट्स र पाम तेलबाट हटेर कृषि तथा अर्ध-औद्योगिक वस्तुहरूतर्फ ध्यान केन्द्रित गरिरहेको देखिन्छ। विशेषगरी, सोयाबिन तेलको विस्फोटक वृद्धिले नयाँ सम्भावनाको ढोका खोलेको छ। यदि सरकार र उद्योगहरूले यो प्रवृत्तिलाई रणनीतिक रूपमा उपयोग गरे, भने नेपालको निर्यात अर्थतन्त्र आगामी वर्षहरूमा नयाँ उचाईमा पुग्न सक्छ।