८.५९ प्रतिशतले बढ्यो व्यापार घाटा : आत्मनिर्भरता कसरी सम्भव?

काठमाडौं । चालु आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को पहिलो दुई महिनामा नेपालको व्यापार घाटा ८.५९ प्रतिशतले बढेको छ। भन्सार विभागका अनुसार यस अवधिमा नेपालले ३ खर्ब ५ अर्ब रुपैयाँ बराबरको आयात गरेको छ भने निर्यात ४७ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँमा सीमित भएको छ। यसरी कुल वैदेशिक व्यापार विस्तार भए पनि आयातको तुलनामा निर्यात न्यून भएकाले व्यापार घाटा अझै चुलिएको हो।

गत वर्षको सोही अवधिमा पनि नेपालले ठूलो परिमाणमा आयात गरेको थियो तर यो वर्ष आयातमा १६ प्रतिशतभन्दा बढी वृद्धिसँगै घाटा अझ गहिरिएको विभागले जनाएको छ। निर्यातमा ८८ प्रतिशतको उल्लेख्य वृद्धि देखिए पनि त्यो मुख्यतया भटमासको तेल निर्यातका कारण भएको हो। यसरी एउटै वस्तुमा अत्यधिक निर्भरता कायम रहँदा निर्यात वृद्धिले व्यापार घाटा कम गर्ने क्षमता देखाउन सकेको छैन।

विशेषज्ञहरूका अनुसार, नेपालले दीर्घकालीन रूपमा व्यापार घाटा कम गर्न आयात प्रतिस्थापन र निर्यात विविधीकरण दुवैमा ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ। कृषि क्षेत्रमा आत्मनिर्भरता, उर्जा क्षेत्रमा वैकल्पिक स्रोतको उपयोग, उद्योगमा कच्चा पदार्थ उत्पादन र प्रविधि क्षेत्रमा निर्यात योग्य सेवा विकास नगरेसम्म व्यापार घाटा घटाउन कठिन हुने उनीहरूको भनाइ छ।

विकास अर्थशास्त्रीहरूले औद्योगिकरणलाई बढावा दिएर, स्थानीय उत्पादनलाई गुणस्तरीय बनाएर र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा ब्रान्डिङ गरेर मात्र नेपालले आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रको बाटोमा प्रवेश गर्न सक्ने सुझाव दिएका छन्।